{ Testebak derslerden geri kalma hadi şimdi başla çalışmaya. }
İsim Kökleri:Sonuna -mek,-mak ekleri getiremediğimiz köklerdir.
Örnek;
Ev, At, Araba, Kasa
Fill Kökleri:Sonuna -mek,-mak ekleri getirebildiğimiz köklerdir.
Örnek;
oku-mak, yaz-mak,ara,sor,yap
Ek:Kökten sonra gelip ve kökle anlamca bağ kuran parçaya ek denir.Bir sözcüğün kökü ile ek aldıktan sonraki hali arasında anlamca bağ olması gerekir.
Örnek;
Bölge kökü->böl ->ge anlamca bağ var.
Türkçede ekler ikiye ayrılır
+Yapım eki:Sözcüğün yapısı,anlamı bazende türünü değiştiren eklerdir.Bir yapım eki almış sözcüğe gövde denir.
Örnek;
Bil-gi, Du-rak, Ya-zar, Su-suz
+Çekim eki:Eklendiğinde sözcüğün anlamını,yapısını,anlamını,türünü değiştirmeyen sözcüklerdir.
Ad durum ekleri:
- i(belirtme)-> ev-i -e(yönetme)-> ev-e
-de(bulunma)-> ev-de -den(çıkma)->ev-den
+Tamlama ekleri:
-in(tamlayan eki) -i(tamlanan eki)
Örnek;
ev-in, ön-ü, para-nın vergis-i, Resul'un kitab-ı
+İyelik ekleri:Bir varlığın kime,neye ait olduğunu belirten eklerdir.
Örnek;
Benim evi-m Senin ev-in Onun ev-i
Bizim evi-miz Sizin evi-niz Onların ev-leri
+Çoğuk ekleri:
-Ler -Lar
Örnek;
Ev-ler Araba-lar Okul-lar
+Kişi Ekleri:
Örnek;
Çık-tı-m (ben) Çık-tı-k (biz) Çık-tı(o)
Çık-tın (sen) Çık-tı-nız(siz) Çık-tı-lar(onlar)
Kip Ekleri ve Ek Eylemler:
Örnek;
Vermiştim
Ver->Fiil kökü miş->Kip ti->Ek eylem m->Kişi eki
Alacakmışız
al->Fiil kökü acak->kip mış->Ek eylem ız->kişi eki
+İlgi Zamiri:İlgi zamiri olan -ki eki daima bileşik yazılır.
-ki
Örnek;
Senin-ki benim-ki onun-ki
SÖZCÜĞÜN YAPISI: Türkçede sözcükler yapısı bakımından 3'e ayrılır.
->Basit Sözcükler:Yapım eki almayıp sadece çekim eki alan sözcüklerdir.
Örnek;
Köyün, Dağ, Arabanın, Paranın, Masada, Bakacağım
->Türemiş Sözcükler: Yapım eki alan sözcüklerdir.
Örnek;
Söz-lük, Tuz-luk, Mum-luk, Bil-gi, Balık-çı
->Bileşik Sözcükler:Birden çok sözcüğün anlam ve yapı bakımından kaynaşarak kalıplaşmasıyla oluşan sözcüklerdir.
Örnek;
Hanımeli, Bilgisayar, Affetmek, Terketmek
SÖZCÜK TÜRLERİ
AD(isim):Varlıkları ve kavramları tanıtan sözcüklerdir.
-Varlıklara Göre Verilen Adlar:
Özel adlar:Ebubekir,Egemen,Ahmet Emir,Sinop, Rize ,Cumhuriyet Caddesi...
Tür(cins) adlar:Balık,Çiçek,Taş,Masa,Sıra,Kalem...
-Varlıkların Oluşlarına Göre Adlar:
Somut Adlar:Ev,Ağaç,Para,Bahçe,Kuş...
Soyut Adlar:Sevgi,Düşünce,Aşk...
-Sayılarına Göre Adlar:
Tekil Adlar: İnsan,Kuş,Çiçek...
Çoğul Adlar: İnsanlar,Kuşlar,Çiçekler...
Topluluk Adları: Aile,Okul,Ordu...
-i ->Belirtme Durumu:Ev-i, Bahçe-y-i, köy-ü...
->Yalın Durum:Ev, Köy, Bahçe...
-de->Bulunma Durumu:Ev-de, Bahçe-de, Köy-de...
-den->Ayrılma Durumu:Ev-den, Bahçe-den, Köy-den...
-e->Yönelme Durumu:Ev-e, Bahçe-y-e, Köy-e...
Ad Tamlaması:
Belirtili Ad Tamlaması:Tamlayan ve tamlananın,tamlama eklerini aldığı tamlamalardır.
Örnek;
Maç-ın Sonu-cu -ın->tamlayan -cu->tamlanan
Ev-in Duva-rı -in->tamlayan -rı->tamlanan
Belirtisiz Ad Tamlaması:Sadece tamlananın,tamlama eki aldığı tamlamalardır.
Örnek;
İncir Reçe-li -li->tamlanan
Köy Yo-lu -lu->tamlanan
Zincirleme Ad Tamlaması:Üç adın arka arkaya gelip oluşturduğu tamlamalardır.
Örnek;
-Deneme Sınavının Soruları, -Erik Ağacının Gölgesi
-Öğretmenin Not Defteri, -Silgi Tozunun Rengi
Takısız Ad Tamlaması:Tamlayan ve tamlananın ek almayıp neden yapıldığını ve neye benzediğini belirten tamlamalardır.
Örnek;
-Çelik Kapı, -Aslan Asker, -Altın Beşik
SIFAT(ÖN AD)
Varlıkları niteleyen veya belirten sözcüklere sıfat denir.
Niteleme Sıfatı (Niteleyici Sözcük):İsimlere nasıl sorusunun sorulmasıyla oluşan sıfatlardır.
Örnek;
-Güzel Şehir(Nasıl) -İyi İnsan(Nasıl)
-Kara Kutu(Nasıl) -Mavi Gömlek(Nasıl)
->Niteleme sıfatındaki bir sözcüğün ismin yerine geçmesiyleoluşan keimelere ''Adlaşmış Sıfat'' denir.
Belirtme Sıfatı:İsimlere hangi,kaç,kaçıncı,kaçar gibi soruların sorulmasıyla oluşan sıfatlardır.
Örnek;
-Birkaç Kişi -> Belgisiz sıfat
-Şu Ev-> Belirtme sıfatı
-Kaç Kişi-> Soru sıfatı
Not:Sıfatın olduğu her yerde Sıfat tamlaması vardır.
Uzun(sıfat) yıllar(ad)
İki(sıfat) kadın(ad)
ADİL(ZAMİR):Kendileri Ad(isim) almadıkları halde ismin yerini tutan sözcüklere denir.
Sözcük Biçimindeki Adıllar:
-Kişi Adılı:Ben (Kişi Adılı) roman okumayı seviyorum. - Seni (kişi adılı) dün yolda görmüşler.
-İşaret Adılı:Bu (işaret adılı) iyice eskimiş. -Şunu (işaret adılı) bana verirmisin.
-Belgisiz Adıl:Bu soruyu birçoğu (belgisiz adıl) çözemedi. -Bazıları(belgisiz adıl) beni anlamıyor.
-Soru Adılı: Bunu (soru adılı) kime söyledin. -Dün akşam nereye(soru adılı) gittin.
-Dönüşlülük (pekiştirme) Adılı: Bu görevi(dönüşlülük) ben kendim üstleniyorum.
Ek Biçimindeki Adıllar:
-İyelik Adılı:Kalemin bizde kalmış.(-in)
-İlgi Adılı:Benimki sizde kalmış.(-ki)
BELİRTEÇ(ZARF): Fiillerin,fiilimsilerin,sıfatların yada belirteçlerin anlamlarını çeşitli yönlerde belirten sözcüklere ''belirteç(zarf)''denir.
-Durum Zarfı:Problemleri Kolayca Çözdüm.(nasıl?)->kolayca.
-Zaman Zarfı:Dün akşam benimle gelmedin.(ne zaman?)->dün akşam.
_Yer-Yön Zarfı:Lütfen içeri buyrun.(Nereye?)->içeri.
-Azlık-Çokluk Zarfı:Bugün Çok Acıktık.(ne kadar?)->Çok
-Soru Zarfı:Benimle nasıl konuşuyorsun?((nasıl?)
Not:İsmi niteleyen sıfat,Fiili niteleyen ise ön addır.
EDAT(İLGEÇ):Tek başına anlamı olmayan ama bir sözcükle öbekleşerek anlam kazanan sözcüklere ''edat(ilgeç)''denir.
->gibi,sanki,kadar,adeta,için,mi,üzere
->-e göre ,-e dek ,-e karşı ,-e doğru ,-e rağmen-> e ile öbekleşenler
->-den beri ,-den dolayı ,-den ötürü ,-den başka ->-den ile öbekleşenler
-ile:Yerine ve getiriliyorsa ''bağlaç'' yerine sadece getirebilirsek ''edat''olur.
-Yalnız:Yerine fakat getirebilirsek ''bağlaç''
-Ancak:Yerine sadece getirebiliyorsak ''edat''
Çekimli Eylem:Kişi yada kişi eki alan sözcüklerdir.
Kip Kayması:Kendi anlamı dışına çıkması.
BAĞLAÇ:Sözcükleri,cümleleriveya söz öbeklerini birbirine bağlayan sözcüklerdir.
->Ve ,veya ,ya da ,de ,ki ,çünkü ,ama ,fakat ,lakin ,oysa ,ile ,yalnız ,ancak ,bile ,meğer ,hatta ,yani ,zira ,oysaki ,halbuki ,hem... hem ,ne...ne ,ya... ya ,ister.....ister.
ÜNLEM
->hey! ->haydi! ->eyvah! ->ey! ->vah!
EYLEM(FİİL):Kılış,oluş,durum bildiren sözcüklere eylem denir.
-Kılış:Nesne alan (neyi,kimi) sözcüklere kılış denir.
->yaz- ,sev- ,oku- ,sat- .
-Durum:Nesne almayıp hareket bildiren sözcüklere durum denir.
->otur- ,yat- ,gül- ,koş- .
-Oluş:Nesne almayıp kendiliğinden olma anlamı bildiren sözcüklere oluş denir.
->sorar- ,çürür- .
EYLEMDE KİP
->Haber Kipleri:
-Duyulan geçmiş zaman:Gel-miş
-Görülen geçmiş zaman:Ver-di
-Gelecek zaman:Al-acak
-Geniş zaman:Ver-ir
-Şimdiki zaman:Gel-i-yor
->Haber Kipleri:
-Gereklilik Kipi:Bak-malı
-İstek Kipi:Ver-meli
-Dilek-Şart Kipi:Bak-sa
-Emir Kipi:Dur
->Ek Eylem:Eylemlere gelerek onları bileşik zamanlı(iki zamanlı)İsimlere gelerek onları yüklem yapan eylemlerdir.
-İdi(hikaye):Bakmış-tı, Zengin-di
-İmiş(Rivayet):Versey-imiş, Öğrenciy-miş
-İse(Şart):Gelir-se, Güzel-ce
-Dir(Geniş zaman):Ver-meli-dir, Yok-tu
->Kurallı bileşik fiiller ve onların içerdiği anlamlar şunlardır:
-ebilmek(Yeterlilik):Bir işi yapmaya yeterli olmak.
->Yapabilirim
(-ekalmak,-edurmak,-egelmek)Süreklilik:Bir işin devam etmesi sürmesi.
->Bakakaldım, Gidedurun
-ivermek(Tezlik):Bir işin kısa sürede gerçekleşmesi.
->Yapıverin
-eyazmak(Yaklaşma):Bir işin olmaya az kaması.
->Bayılayazdım
Eylemsi(Fiilimsi):Eylem kök yada gövdelerine getirilen ama eylemin bütün özelliklerini göstermeyen sözcüklere eylemsi adı verilir.
Ad-Eylem(İsim-Fiil):-mek ,-mak -me, ma, -is ekleyerek oluşur.
Örnek;
Gel-mek
Gel-iş
Uç-ma
Sıfat-Eylem(ortaç):-an,-ası, -me, -ar, -dik, -ecek, -miş.
Örnek;
Gel-en adam
Yapıl-acak iş
Görül-ecek hesap
Zarf-Eylem(bağ-fiil-ulaç):-ip, -erek, -ken, -ince, -meden, -eli, -dikçe.
Örnek;
Gel-ip
Gel-ecek
CÜMLENİN ÖĞELERİ
-Temel Öğeler:Yüklem,özne
-Yüklem:Yapılan iştir.Genelde cümlelerin sonunda olur.
-Özne:İşi yapan öznedir.-ne?,kim? sorularının cevabıdır.
-Yardımcı öğeler:Nesne,dolaylı tümleç,zarf tümleci,edat tümleci.
-Nesne:İşten etkilenen,neyi,kimi sorularının cevabıdır.
-(-i,-ı,-u,-ü):Belirtili nesne
-ne:Belirtisiz nesne
-Dolaylı Tümleç:-e, -de, -den eklerini alır.
nereye,nerede,nereden.
-Zarf Tümleci:Neden,niçin,nasıl,niye,ne zaman,ne kadar.
-Edat:-ne, -neile,-kimile.
->Cümlenin öğeleri bulunurken önce yüklem,sonra özne,daha sonra diğerleri bulunur.Cümlede en vurgulu öğe,yüklemden hemen önce gelen öğedir.
Örnek;
->Bu(işaret sıfatı) romanı(isim) dün(zarf) okudum(yüklem).
->Dün bu romanı(belirtili nesne) okudum(yüklem).
->Dün bu romanı(belirtili nesne) ben(özne) okudum(yüklem).
EYLEMDE ÇATI
Öznesine Göre Eylem Çatıları:
->Etken Çatılı Eylemler:İşi yapanın belli olduğu,Öznenin belli olduğu eylemlerdir.
Örnek;
->Arabasını dün akşam satıldı.
->Bulaşıkları bir güzel yıkadım.
->Edilgen Çatılı Eylemler: İşi yapanın belli olmadığı,öznenin belli olmadığıeylem -ı, -ın eki alır.
Örnek;
->Arabamız dün akşam satıldı.
->Bulaşıklar bir güzel yıkandı.
->Dönüşlü Çatılı Eylemler:İşi yapan ve işten etkilenen aynı kişidir.Gerçek özne -l, -n eki alır.
Örnek;
->Ahmet bir güzel yıkadı.
->Bu olaya gerçekten çok üzüldü.
->İşteş Çatılı Eylemler:İşin birlikte yada karşılıklı yapıldığını,öznenin gerçek özne olduğu eylemlerdir.Yüklemi -ş, -leş, çatı eklerinden birini alır.
Örnek;
->Konuyu bir süre tartıştık.
->Öğretmenle yolda selamlaştım.
Nesnelerine göre Eylem Çatıları:
->Geçişli Eylem:Nesne alan(neyi,kimi,ne) eylemlerdir.
Örnek;
->Bir oturuşta iki tavuğu yiyor.
->Dayımı üç aydır görmüyorum.
->Geçişsiz Eylem:Nesne almayan eylemlerdir.
Örnek;
->Bu fıkralara hepimiz çok güldük.
->Özgeler bu evde oturuyorlar.
->Oldurgan Çatılı Eylem:Geçişsiz eylemlerin -r, -t, -dir eklerinden biriyle geçişli hale gelmesidir.
Örnek;
->Anlattığı fıkralarla hepimizi güldürdü.
->Bahçedeki çiçekleri koparmış.
->Ettirgen Çatılı Eylem:Geçişli eylemlerin -r, -t, -dir eklerinden biriyle geçişlilik derecesini arttırmasıdır.
Örnek;
->Bu şiiri o yazdırdı.
->Evin her tarafını temizlettik.
CÜMLE TÜRLERİ
Yüklemine Göre Cümleler:
->Fiil Cümlesi:Yüklemi -mek, -mak eki alan cümlelerdir.
Örnek;
Doğa her gün biraz daha kirleniyor.
Kirlenmek->Fiil cümlesi
->İsim Cümlesi: Yüklemi -mek, -mak eki almayan cümlelerdir.
Örnek;
Onların evinde hiçbir şey yokmuş
Yok->isim cümlesi
*İsim cümlesinde çatı aranmaz*
Öğe Dizilişine Göre Cümleler
->Devrik (kuralsız) Cümle:Yüklemi sonda olmayan cümlelerdir.
Örnek;
Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.
->Kurallı Cümle:Yüklemi sonda olan cümlelerdir.
Örnek;
Seni çok seviyorum.
->Eksitilmiş Cümle:Yüklemi olmayan cümlelerdir.
Örnek;
Yanında duran ya huyundan ya suyundan.
Yapısına Göre Cümleler
->Basit Cümleler:Tek yargılı cümlelerdir.
Örnek;
Akıllı öğrenciler ders çalışır.
->Bileşik Cümleler:Birden çok yargı ve fiilimsi cümleleridir.
Örnek;
Ahmet'e kızan öğretmen onu sözlüye kaldırdı.
->Sıralı Cümleler: Birden fazla cümlenin virgül ve noktalı virgülle ayrılması.
->Bağlı Cümleler: Birden fazla cümlenin birbirlerine bağlaçlarla bağlayan cümlelerdir.
Örnek;
Herkesi toplantıyaçağırdı ve onlara bilgiler verdi.
Anlamına Göre Cümleler
->Olumlu Cümle:
->Olumsuz Cümle:
->Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümleler:
->Biçimce olumsuz, anlamca olumlu cümleler:
->Soru cümlesi:
->Ünlem Cümlesi:
->Koşul Cümlesi:
Dilbilgisi konusunun bu kadar detaylı ve güzel bir şekilde anlatan başka bir site yok emeği geçenlere teşekkürler.
gerçekten tebrik ediyorum türkçe dil bilgisi konusunda en detaylı ve örnek olarak en fazla örneğe sahip olan dil bilgisi konu anlatımı teşekkürler.
çok iyi ve detaylı bir dilbilgisi anlatımı olmuş örneklerle pekiştirilmiş çok teşekkür ederim.
belirtili ad tamlaması, belirtisiz ad tamlaması ve zincirleme ad tamlamasını ilk kez bu kadar kolay anladım çok iyi anlatım
çok teşekkür ederim ,internetteki en iyi dil bilgisi konu anlatımı, çok geniş ve detaylı anlatım konuyu kavramama çok yardımcı oldunuz iyi ki varsınız.